Tytuł: List otwarty do Jana Nowaka (Zdzisława Jeziorańskiego)
Autor: Jarosław ABRAMOW-NEWERLY, Janusz ANDERMAN, Anna BOJARSKA, Włodzimierz BOLECKI, Ernest BRYLL, Tomasz BUREK, Marta FIK, Andrzej JAGODZINSKI, Aleksander JUREWICZ, Erwin KRUK, Ewa LIPSKA, Zdzisław ŁAPINSKI, Marek NOWAKOWSKI, Kazimierz ORŁOS, Zyta ORYSZYN, Jarosław Marek RYMKIEWICZ, Janusz SŁAWINSKI, Jacek TRZNADEL, Roman ZIMAND
Wydawca: “Zeszyty Historyczne”, nr 89, 1989 pobierz tekst w pdf
Rok: 1989
Opis:
List otwarty do Jana Nowaka (Zdzisława Jeziorańskiego)
Warszawa, maj 1989 r.
Szanowny Panie,
Stanowczo protestujemy przeciwko treści i formie Pana uwag o Józefie Mackiewiczu, zawartych w książce “Polska z oddali” (Wyd. Odnowa, Londyn 1988, str. 184-187, 338).
Wysunął Pan szereg oskarżeń pod adresem nieżyjącego pisarza – oskarżeń, naszym zdaniem, nieudokumentowanych. Jednocześnie przemilczał Pan zasadniczy dla oceny postawy Mackiewicza fakt jego wyjazdu do Katynia w roku 1943, w porozumieniu z Komendą Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. Jak wiadomo, Józef Mackiewicz był jednym z najbardziej znanych świadków zbrodni katyńskiej. Napisał na ten temat książkę. Występował przed Komisją Kongresu Stanów Zjednoczonych. Po powrocie z Katynia złożył sprawozdanie na ręce przedstawicieli AK. Czy choćby ten fakt nie skłania Pana do większej ostrożności przy ocenie wojennej postawy pisarza?
Na temat Józefa Mackiewicza toczyła się w ostatnim okresie – na łamach prasy emigracyjnej i niezależnej w kraju – szeroka polemika (artykuły w “Pulsie”, “Krytyce”, “Arce” i “Kulturze Niezależnej”). Autorzy broniący Józefa Mackiewicza udokumentowali i wyjaśnili szereg istotnych okoliczności – m.in. fakt, że Józef Mackiewicz nigdy nie był redaktorem “Gońca Codziennego”. Opublikował jedynie sześć antysowieckich tekstów w tej gazecie, większość bezpośrednio po uderzeniu niemieckim na ZSRR w 1941 roku. Przez cały rok 1942, z końcem którego zapadł wyrok sądu AK, nie publikował żadnego artykułu w tym piśmie, co m.in. może uzasadniać przypuszczenie, że padł ofiarą omyłki lub prowokacji ze strony sowieckich agentów w strukturach AK. Wyjaśniono również, że autorem pierwszego artykułu, stawiającego pisarzowi zarzut kolaboracji – artykułu opublikowanego w wileńskim piśmie akowskim “Niepodleglość” w roku 1943 – był b. redaktor “Prawdy Wileńskiej”, pisma ukazującego się w czasie sowieckiej okupacji Wilna w latach 1940-1941. W londyńskim “Pulsie” (nr 34/88) Kazimierz Zamorski opublikował oświadczenie Sergiusza Piaseckiego, który miał wykonać wyrok na Mackiewiczu. Oświadczenie to, napisane dla Dowództwa 2-go Korpusu, dodatkowo wyjaśnia szereg okoliczności na korzyść Mackiewicza – m.in. ujawnia formalne odwołanie wyroku.
Uważamy, że w tej sytuacji niedopuszczalne jest dalsze insynuowanie pisarzowi zdrady i kolaboracji. Tak poważne zarzuty wymagają precyzyjnego udokumentowania – nie wystarczy już powoływanie się na cudze opinie. Jeśli twierdzi Pan, że większość obrońców Mackiewicza nie przeżyła okupacji niemieckiej, to zarzut ten można odwrócić i powiedzieć, że ani Pan nie przeżył, ani większość osób atakujących Mackiewicza nie przeżyła okupacji sowieckiej w latach 1940-1941. A przecież doświadczenie to w odmienny sposób kształtowało postawę Polaków wobec dwóch okupantów – inaczej niż tych, którzy przeżyli tylko okupację niemiecką.
Czytając fragmenty Pana książki, poświęcone Józefowi Mackiewiczowi zwróciliśmy uwagę na wyjątkowo napastliwą formę wypowiedzi. Świadczy o tym np. niczym nie udokumentowana sugestia, że Józef Mackiewicz załamał się w czasie śledztwa w NKWD; sugestia, że był autorem “oszczerczych oskarżeń” i brał udział w “niemieckiej intrydze” (str.338) co – w konsekwencji – zmusiło Pana do ustąpienia ze stanowiska dyrektora Sekcji Polskiej RWE; sugestia, że podlegał ochronie cenzury w kraju; porównanie zmarłego pisarza do, powieszonego po wojnie, lorda “Haw-haw”; porównanie postawy i światopoglądu Mackiewicza do postawy “Niemców-gestapowców” i światopoglądu Hitlera. W podobnym stylu pisano w Polsce o ludziach, także o ludziach zmarłych, w najgorszych latach ostatniego półwiecza.
Jest nam szczególnie przykro, że słowa te zmuszeni jesteśmy skierować do Pana.
Podpisali:
Jarosław ABRAMOW-NEWERLY, Janusz ANDERMAN, Anna BOJARSKA, Włodzimierz BOLECKI, Ernest BRYLL, Tomasz BUREK, Marta FIK, Andrzej JAGODZINSKI, Aleksander JUREWICZ, Erwin KRUK, Ewa LIPSKA, Zdzisław ŁAPINSKI, Marek NOWAKOWSKI, Kazimierz ORŁOS, Zyta ORYSZYN, Jarosław Marek RYMKIEWICZ, Janusz SŁAWINSKI, Jacek TRZNADEL, Roman ZIMAND